Każdy, kto jest zaangażowany w remonty i utrzymanie ruchu zadaje sobie pytanie, czy zmiany na maszynie, które zamierza wprowadzić spowodują utratę ważności CE, a ty samym konieczność jej ponownej certyfikacji.
W artykule postanowiliśmy odpowiedzieć na pytania, opierając się na obowiązujących przepisach:
- dyrektywy maszynowej [2006/42/WE], która określa wymagania dla maszyn, wdrożoną do polskiego prawodawstwa ustawą o systemie oceny zgodności [Ustawa o systemie oceny zgodności, Dz.U. 2002 nr 166 poz. 1360] i rozporządzeniem w sprawie zasadniczych wymagań [Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie zasadniczych wymagań dla maszyn, Dz.U. 2008 nr 199 poz. 1228].
- dyrektywy narzędziowej [2009/104/WE], która określa wymagania dla użytkowania maszyn, wdrożoną kodeksem pracy [Ustawa Kodeks pracy, Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141] i rozporządzeniami wykonawczymi, z których najważniejsze są rozporządzenie o ogólnych przepisach bhp [Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, Dz.U. 1997 nr 129 poz. 844] i rozporządzenie o minimalnych wymaganiach [Rozporządzenie Ministra Gospodarki w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy, Dz.U. 2002 nr 191 poz. 1596].
Jak wiadomo, czytanie dyrektyw nie jest łatwym zadaniem, chociażby z tego względu, że przy współpracy z zagranicznymi klientami powoływanie się na prawo lokalne wymagałoby każdorazowo tłumaczenia przepisów. Dodatkowo są one tożsame oraz istnieje możliwość powoływania się na nie nawet, jeśli jeszcze nie zostały poprawnie wdrożone do prawodawstwa.
Oznakowanie CE – jakie są obowiązki musi spełnić producent oraz użytkownik?
Zanim przejdziemy dalej, przypomnijmy jeszcze, czym jest oznakowanie CE. Oznaczenie CE lub oznakowanie CE (Conformité Européenne) jest deklaracją producenta, że oznakowany wyrób spełnia wymagania dyrektyw tzw. „Nowego Podejścia” Unii Europejskiej (UE). Dyrektywy te dotyczą zagadnień związanych z bezpieczeństwem użytkowania, ochroną zdrowia i ochroną środowiska, określają zagrożenia, które producent powinien wykryć i wyeliminować. Producent oznaczając swój wyrób znakiem CE deklaruje, że wyrób ten spełnia wymagania wszystkich odnoszących się do niego dyrektyw. W Europie system oceny zgodności oparty jest na wielu dyrektywach, w Polsce określa go ustawa o systemie oceny zgodności, które w sposób szczegółowy i dokładny definiują znak CE. Niestosowanie się do tych rygorystycznych wymogów skutkuje otrzymaniem podróbki tzw. China Export – karanej grzywną.
Kto umieszcza na wyrobie znak podobny do oznakowania zgodności, mogący wprowadzić w błąd użytkownika, konsumenta lub dystrybutora tego wyrobu, podlega grzywnie – UOSOZ, ART.47.
Wspomniana już wcześniej dyrektywa maszynowa głównie odnosi się do producenta, który nie może sprzedać maszyny ani też oddać jej do użytku, jeżeli nie uzyskała wymaganej certyfikacji.
Przed wprowadzeniem maszyny do obrotu lub oddaniem do użytku producent lub jego upoważniony przedstawiciel:
- sporządza deklarację zgodności WE zgodnie z załącznikiem II część 1 sekcja A i zapewnia, że została dołączona do maszyny
- umieszcza oznakowanie CE zgodnie z art. 16.
Dyrektywa maszynowa, ART. 5, UST. 1, LIT. E) I F).
Oznakowanie CE jest niezmiernie ważne zarówno na etapie produkcji, zakupu, ewentualnie montażu, stanowiąc gwarancję, że maszyna odpowiada wymaganiom dyrektywy. Jednak to nie wszystko. Dodatkowo oznakowaniu CE musi mu towarzyszyć deklaracja zgodności podpisana przez producenta, czyli dokument potwierdzający zgodność maszyny z zasadniczymi wymaganiami bezpieczeństwa. Dlatego też należy pamiętać, że pomimo faktu, że użytkownik nie pojawia się w zapisach dyrektywy maszynowej, ma on jednak obowiązki, wynikające z innych przepisów.
Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności określonych w odrębnych przepisach [Kodeks Pracy, ART. 217].
W związku z powyższym, użytkownik powinien pamiętać, aby nabywać wyłącznie sprzęt zgodny z wymaganiami zasadniczymi. Nie dotyczy to jednak urządzeń nabytych przed wejściem Polski do UE [1 maja 2004 roku]. Drugim i ostatnim obowiązkiem użytkownika związanym z oznakowaniem CE jest umożliwienie monitorowania stosowania i egzekwowania dyrektywy maszynowej, umożliwiając organom kontrolnym dostęp do maszyny celem weryfikacji poprawności i autentyczności oznakowania CE.
Pracodawca zapewnia, aby w przypadkach, gdy bezpieczeństwo sprzętu roboczego uzależnione jest od warunków jego instalowania, poddany był on wstępnej kontroli (po zainstalowaniu i przed pierwszym wprowadzeniem do użytku) oraz kontroli po przeprowadzeniu montażu na nowym miejscu lub w nowej lokalizacji przez właściwe osoby, w rozumieniu ustawodawstwa lub praktyk krajowych, celem zagwarantowania, że sprzęt został prawidłowo zainstalowany i działa we właściwy sposób – Dyrektywa narzędziowa, ART. 5, UST.1.
Zakres dyrektywy maszynowej obejmuje czynność wprowadzenia maszyny do obrotu oraz oddania jej do użytku. Chodzi o pierwsze udostępnienie i wykorzystanie. Czyli w przypadku, gdy zostaje nabyta używana maszyna lub gdy powraca na rynek UE, dyrektywa maszynowa nie znajduje zastosowania. Moment zakupu to zmiana statusu maszyny, która przechodzi z jednego obszaru prawnego tj. dyrektywy maszynowej w drugi – obszar wymagań dotyczący użytkowania maszyn tj. dyrektywy narzędziowej. Po nich następują kolejne etapy, które nie wprowadzają żadnych zmian prawnych (eksploatacja, naprawy, remonty, konserwacja, czyszczenie itp.). Kiedy naprawy przybierają znamiona modernizacji, np. w sytuacji, kiedy trzeba wymienić detal, którego już nie ma na rynku, a więc zastąpienie czegoś starego czymś nowym, a czasami większych wymiana napędu silnika na falownik, co w konsekwencji zmienia charakterystykę pracy maszyny, prędzej czy później mogą doprowadzić do sytuacji, w której zbudujemy nowy twór na podstawie istniejącej maszyny. Najwięcej miejsca na domysły pojawia się w kwestii wskazania jednoznacznych warunków rozgraniczających dwa działania dotyczące maszyny – modernizację i budowę. Podstawowe kryterium stanowi zmiana rodzaju maszyny. Jeżeli po modernizacji prasy hydraulicznej otrzymamy prasę hydrauliczną – możemy uznać to za modernizację. Jeżeli w wyniku zmian wprowadzonych do prasy hydraulicznej otrzymamy np. prasę wulkanizacyjną (zmiana przeznaczenia) to znaczy, że zbudowaliśmy nową maszynę.
Kto może wykonać modernizację?
Każdy, tj. producent, użytkownik oraz podmiot zewnętrzny. Należny pamiętać, że punktem wyjścia każdej modernizacji jest ocena ryzyka, co stanowi jeden z głównych obowiązków użytkownika (pracodawcy) wynikający z rozporządzenia w sprawie ogólnych przepisów bhp.
Pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Podczas oceny ryzyka zawodowego uwzględnia się wszystkie czynniki środowiska pracy występujące przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.
OPBHP, PAR. 39.1
W aspekcie oznakowania CE nie ma znaczenia kto jest wykonawcą tylko jaka czynność została wykonana. Oznakowanie CE obejmuje jedynie produkcję nowych maszyn (w tym budowę nowych maszyn na bazie starych). Cała reszta nie ma związku z oznakowaniem CE, a co za tym idzie, z utratą deklaracji zgodności.
Angelika Ciecierska
https://ocena-ryzyka.pl/